Ayasofya’da 53 yıl aradan sonra bir ilk

Trabzon’da 1964 yılında camiden müzeye dönüştürülürken restore edilen Ayasofya Camii 53 yıl aradan sonra ikinci kez restore edilecek.
Ayasofya Camii yapılacak restorasyon çalışmalarıyla farklı bir görünüme sahip olacak. Bu yılın Ramazan ayı sonrası yapılacak restorasyon çalışmalarının yaklaşık 2 yıl sürmesi planlanırken, caminin kubbe freskleri otomatik bir sistemle ibadet sırasında kapatılabilecek. Önümüzdeki günlerde ihaleye çıkacak olan restorasyon çalışmaları yaklaşık 3 milyon TL’ye mal olacak.
Edinilen bilgiye göre, caminin orijinal kullanımındaki mihrap yerinin tekrar canlandırılması projenin önemli bir unsurunu oluşturuyor. Eserin güney apsisinde bulunan eski mihrap mekanı simgesel olarak camdan teşkil edilecek. Böylece yapının cephelerin algılanması konusunda da herhangi bir sorun yaşanmayacak. Bu alanda herhangi bir süsleme olmaması da bu alanı sürekli olarak ibadete hizmet verecek şekilde düzenlenmesine imkan sağlayacak.
Proje kapsamında caminin ana mekânında şu anda perdeleme sistemi ile kapatılmış kısım ise kaldırılarak kubbe üst kotuna yere paralel şekilde yerleştirilecek ve normalde şeffaf olan ancak ibadet zamanlarında saydam hale getirilecek bölüm pleksiglas malzemeler kullanılarak çözüme kavuşacak. Elektrik enerjisi ile kumanda edilecek film tabakası ile istenilen zamanda kubbe fresklerinin görünmesi sağlanacak, istenilen zamanda da saydam hale getirilerek ibadet yapılmasının yolu açılacak.
Bunun yanında cami ana mekânının ortasında yerde bulunan mozaiklerin üzeri cam döşeme ile kaplanacak. Üzerine serilecek halının gerektiği zamanda kaldırılabilir boyutlarda ve özellikte olması hedeflenirken, bu şekilde belirlenecek zaman dilimlerinde ya da özel durumlarda mozaiklerin sergilenmesi için imkan sağlanacak. Caminin halihazırda önemli bir sorununu teşkil eden şadırvan ve tuvalet sorunu da avlunun güneyinde yer altında planlanacak.

İvmeölçerler sayesinde oluşabilecek değişiklikler izlenecek
Ayasofya Camii’ne ivmeölçerler yerleştirilerek oluşabilecek değişiklikler anında takip edilecek. Yapı sağlığının sürekli olarak izlenmesi adına esere yerleştirilecek ivmeölçerler yardımıyla gerçek zamanlı titreşim kayıtlarının alınması ve oluşacak değişikliklerin izlenerek hasarların büyümeden önlemlerinin alınması hedefleniyor. Yapısal anlamda eseri kontrol altında tutmaya yönelik bu sistemin Ortahisar Fatih Camiii’nde de kurulması planlanıyor. Planlanan bu sistem, bölgedeki tarihi eserlerdeki ilk uygulamaları olma özelliğini taşıyacak. Restorasyon sürecinde yapının kısmen de olsa ziyarete açık tutulması hedefleniyor.

Trabzon Ayasofya Camisi
Yapı, Trabzon İmparatorluğu’nu kuran Komnenos Ailesi’nden Kral I. Manuel tarafından 1250-1260 yılları arasında yaptırıldı. Bir manastır kilisesi olan ve \"Kutsal Bilgelik\" anlamına gelen Ayasofya, Fatih Sultan Mehmed Han’ın 1461 yılında Trabzon’u fethinden sonraki yıllarda bir minber ve müezzin mahfili eklenerek camiye dönüştürüldü. I. Dünya Savaşı sırasında Trabzon’u işgal eden Rus ordusu tarafından depo ve askeri hastane olarak kullanılan yapı, savaş sonrasından 1959 yılına dek cami olarak kullanıldı.
1959-1964 yılları arasında Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Edinburgh Üniversitesi’nin ortak çalışmaları ile restore edilen tarihi yapının freskleri ortaya çıkartıldı. 1964 yılında müze haline getirilen Ayasofya, 3 Haziran 2013 tarihinde Kültür Bakanlığı tarafından Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne teslim edildi. Ardından mahkeme kararları ve vakıf kaydı dolayısıyla Ayasofya, 28 Haziran 2013 Cuma günü 49 yıl sonra yeniden müslümanların ibadetine açıldı.